Fotorelacja z ekspozycji III Ogólnopolskiego Biennale Rysunku CZAS-RUCH-PRZESTRZEŃ.

Kuratorki wystawy: Alicja Wieczorek & Katarzyna Wendland

Do konkursu CZAS – RUCH – PRZESTRZEŃ III Ogólnopolskiego Biennale Rysunku zgłosiło się 133 artystów z całej Polski, łącznie nadesłano 314 prac rysunkowych. Do wystawy pokonkursowej w Galerii Sztuki Współczesnej we Włocławku Jury zakwalifikowało 86 prac 51 twórców.

Prace biorące udział w wystawie stanowią przegląd zróżnicowanych tendencji oraz technik rysunkowych takich jak: tusz, węgiel, ołówek, cienkopis, długopis, jest na wystawie kilka kolaży rysunkowych, rysunek na płótnie pojawia się dwa razy. Pojawia się wiele technik mieszanych takich jak: tusz/tempera, węgiel/pastel czarny, ołówek/kredka/flamaster, gesso/tusz, węgiel/pastel, kredka na poddruku, węgiel/kredka, akryl/kredka, ołówek/kredka litograficzna, grafit/akryl, tusz/kredka akwarelowa/akwarela, tusz/akryl, techniki własne np. reliefowa na papierze Pawła Nowaka, którą artysta posługuje się od ponad 20 lat. W pracach z cyklu ”Aspekty przemijania – Dworzec Kolejowy w Aleksandrowie Kujawskim” podejmuje temat czasu, ruchu i przestrzeni. Ukazując aspekt przemijania i rozpadu form architektonicznych zabytkowego budynku Dworca Kolejowego w Aleksandrowie Kujawskim. Za swoje rysunki autor zdobył III nagrodę w konkursie CZAS – RUCH – PRZESTRZEŃ III. Na wystawie pojawia się też technika witrażowa oparta o techniki rysunkowe na szkle, które zaproponowała Angelika Zajdlic w rysunkach „Ptak no3”, „Ptasia głowa”. Autorka została wyróżniona w pierwszej edycji konkursu z 2019 roku.

Po raz pierwszy na biennale pojawił się wśród technik rysunkowych długopis do drukowania 3D, który wykorzystuje tworzywo termoplastyczne, podobnie do drukarek 3D. To technologiczne novum zastosowane przez Dorotę Kuźniarską ciekawie wpisuje się w zróżnicowane klasyczne techniki rysunkowe zaproponowane przez autorów biorących udział w trzeciej edycji Czas – Ruch – Przestrzeń. Autorka stworzyła rysunek przestrzenny na desce obitej tapicersko tkaniną. „Noclip out of reality” to realizacja nawiązująca do współczesnego zjawiska techniki stosowanej w grach wideo oraz kulturze internetowej. Aktywowanie trybu no-clip pozwala postaci kierowanej przez gracza bezkolizyjnie przemieszczać się w wirtualnej przestrzeni, w tym przenikać przez obiekty. Autorka nawiązuje do gry wideo „The Backrooms” z niezliczoną liczbą pokoi, zwracając uwagę, że celem tej realizacji było podkreślenie coraz szybszego i głębszego wkraczania człowieka w rzeczywistość wirtualną oraz zwrócenie uwagi, na to że i ona sama przenika do realnego świata.

Pojawia się też digital drawing jako konwersja z tradycyjnych form rysunku, poprzez narzędzie cyfrowe, które przekazuje informację do komputera. Leszek Chrząstek natomiast w swojej pracy „A.I” wskazuje na aktualnie podejmowany temat sztucznej inteligencji. Autor zwraca uwagę na aspekty naszego codziennego życia uzależnionego od technologii. Na pracach jednej z autorek pojawiają się kody QR, które faktycznie przenoszą odbiorcę do wyrysowanego z pietyzmem zapisu muzycznego „ulotność chwil wzmocniona jest muzyką” jak pisze Emilia Pitucha laureatka I nagrody w CZAS – RUCH – PRZESTRZEŃ II oraz I nagrody CZAS – RUCH – PRZESTRZEŃ III Ogólnopolskiego Biennale Rysunku. Na tamtych rysunkach – „Notre Dame 4, New Era” i „Notre Dame 5, New Era” – stworzonych tuszem autorka zawarła zapis emocji powstałych po pożarze katedry Notre Dame. Konotacje rysunkowo-muzyczne opisuje też inna autorka – Samuela Łach – w pracy „Partytura 26”, która jest inspirowana dawnymi neumami, formą notacji muzycznej w średniowieczu. Rysunek wykonany został w ciekawej technice mieszanej: kredka/tusz w połączeniu ze szlagmetalem.

Interesujące technologiczne podejście do rysunku widoczne jest też u Roberta Florczaka, który stworzył rysunek „Combustion VS Electric” z cyklu „Of Birds & Bones” wykorzystując narzędzia ścierne, kredkę, węgiel, pastel, oil stick, patynę, recyklingując plakaty powstałe 25 lat temu na druku offsetowym, które autor poddaje głęboko rysunkowej obróbce tworząc nową jakość. Inne inspiracje są widoczne na wyróżnionych pracach Władysława Tyrkina „Bez tytułu II” i „Bez tytułu III”, gdzie punktem wyjściowym stały się fotografie bliskich przetransponowane na język rysunkowy w technice wykorzystującej ołówek.

Jak widać z przeglądu prac nadesłanych na Ogólnopolskiego Biennale Rysunku CZAS – RUCH – PRZESTRZEŃ III, rysunek potrafi być poszukiwany w różnorodnych mediach, a także w licznych własnych eksperymentach. Artyści i artystki zgłębiając co rusz nowe techniki twórczości przesuwają granice rysunku jako formy wyrazu.

-Katarzyna Wendland

●

Zaskakująca różnorodność postaw charakterystyczna jest dla wszelkich przeglądów sztuki. Celem takich wydarzeń jest stworzenie płaszczyzny do wymiany doświadczeń między artystami, jak również poszerzenie świadomości odbiorców na temat aktualiów sztuki. Rozległy zakres tematyczny sprzyja powstawaniu nowych rozwiązań. To dlatego pracując wspólnie z Katarzyną Wendland nad koncepcją konkursu ponad pięć lat temu, szukałyśmy haseł, które będą uniwersalne i dadzą możliwie szerokie spektrum rozwiązań stylistycznych i technologicznych. Tak powstał temat biennale: CZAS-RUCH-PRZESTRZEŃ. Wybrałyśmy rysunek jako obszar, w którym mogą się wypowiedzieć niemal wszyscy artyści wizualni. Rysunek nie tylko stanowi odrębną dyscyplinę sztuki, pełni też funkcję pomocniczą, projektową dla innych dziedzin. Głównym środkiem wyrazu plastycznego w rysunku jest linia i kreska, będące niekiedy żywym zapisem chwili, innym razem składową wystudiowanej kompozycji plastycznej. Dynamika pojedynczej kreski, jak i jej multiplikacje, układy linii, napięcia pomiędzy nimi odzwierciedlają charakter twórcy, są nośnikiem emocji. Wasilly Kandynski pisze o linii, że „powstaje z ruchu przez zniszczenie bezwładności punktu, absolutnego stanu jego spoczynku, a tym samym przez przeskoczenie ze statyki w dynamikę.”

Wraz z pierwszą edycją organizowaną w 2019 roku w galerii na Wydziale Matematyki i Informatyki UMK w Toruniu rozpoczęłyśmy badania nad rysunkiem współczesnym. Pozytywny odbiór wystawy pokonkursowej dał nam impuls do rozwijania i poszerzenia wydarzenia o nowe współprace. Wraz z kolejnymi edycjami wzrosło zainteresowanie artystów udziałem w wydarzeniu, co potwierdzają liczby przesłanych zgłoszeń konkursowych. Przyglądając się kolejnym, edycjom biennale możemy zaobserwować zmiany, które zachodzą w rysunku współczesnym. Śledzimy nowe tendencje i spektrum poszukiwań artystów.

Wybór prac na tegoroczną wystawę był wyzwaniem, ponieważ wysoki poziom artystyczny reprezentowała większość zgłoszeń, o wiele więcej niż mogłyby pomieścić obszerne sale Galerii Sztuki Współczesnej we Włocławku. Pracując w Jury pierwszego etapu, które zostało powołane w celu wyboru prac na wystawę doceniliśmy te dzieła, które charakteryzowała oryginalność warsztatu plastycznego, rozwiązań kompozycyjnych i interpretacji tematu. Jury drugiego etapu, składające się z wybitnych przedstawicieli świata sztuki, przyznało nagrody i wyróżnienia na podstawie oryginałów prac. Szczególną uwagę Jurorów zwróciły „prace wykonane w klasycznych technikach rysunkowych i technikach własnych”.

Pierwszą nagrodę otrzymała Emilia Pitucha. Artystka zaprowadziła nas w intrygująca podróż do wnętrza katedry Notre Dame pozwalając dostrzec potęgę minionego czasu i ulotność chwili w zniszczonym pożarem wnętrzu. Rysunki tuszem są zapisem emocji autorki, dla której pożar katedry stał się impulsem do egzystencjalnych rozważań. Dwie kompozycje z cyklu „Notre Dame. New Era” w swej metafizycznej ciszy przypominają o nieuchronności przemijania. Podobny temat podjął Paweł Nowak, laureat trzeciej nagrody w konkursie ukazując niszczejącą elewację dworca jako metaforę upływającego czasu. Prace wykonane we własnej technice reliefowej stanowią syntezę ujęcia fotograficznego. Zestaw trzech prac z cyklu „Aspekty przemijania – Dworzec Kolejowy w Aleksandrowie Kujawskim” przedstawia różne ujęcia budynku, skłaniając nas do refleksji nad rozpadem zabytkowych form architektonicznych. Druga nagroda została przyznana Malwinie Dzwonkowskiej za prace oddające ruchliwość i zmienność świata przyrody. Niezwykle ekspresyjne, kameralne realizacje w technice własnej sugestywnie oddają wrażenie wpływu czynników pogodowych na przedstawiony krajobraz. W komentarzu do swoich prac Autorka pisze, że „stara się doszukiwać abstrakcyjnych form w zastanej rzeczywistości poprzez eksponowanie detalu”. Marta Kawiorska otrzymała wyróżnienie za trzy wertykalne kompozycje, w których iluzja światła i przestrzeni nadaje realistycznych cech abstrakcyjnym realizacjom. Świat który przedstawia, subtelny i syntetyczny, daje złudzenie alternatywnej rzeczywistości, w której obowiązują znane nam prawa fizyki. Władysław Tyrkin, laureat jednego z wyróżnień, jako bezpośrednią inspirację do zrealizowania rysunków wykorzystał fotografie portretów bliskich. Zbudował sceny z udziałem postaci ludzkich, ukazując chwile z życia, zachowane w pamięci, częściowo zatarte przez upływ czasu. „Posługując się fotografią (…)zmieniam, reinterpretuję ten określony moment w czasoprzestrzeni za pośrednictwem rysunku.”- napisał autor w komentarzu do swoich prac. Wyróżnienie otrzymał także Leszek Goliński za cykl trzech miniatur, na których wiernie odwzorował wybrane aspekty krajobrazu za pomocą ołówka i kredki litograficznej. Autor analizując rzeczywistość, skłonił odbiorcę do skupienia się na detalu i drobnych strukturach.

Artyści biorący udział w wystawie pokonkursowej odnieśli się do tematu różnorodnie, wykorzystując rozmaite zabiegi warsztatowe, korzystali z szerokiego spektrum metafor związanych z tematem konkursu CZAS-RUCH-PRZESTRZEŃ. Można wyróżnić kilka nurtów poszukiwań ujawniających się w stosowanej formie. Pierwszy nurt, wynika z realizmu, w którym artyści inspirację czerpią bezpośrednio z natury lub fotografii. Interpretacja rzeczywistości stanowi podstawowy lub ważny element kompozycji. Drugi nurt, ukazuje własny świat wyobrażeń autora, w którym wszelkie nawiązania do świata rzeczywistego i figuracji ulegają dalekiej transformacji. Autorzy działający w tej tendencji stosują często elementy szkicowe o ekspresyjnym charakterze. Trzeci nurt zawiera w sobie wszystkie prace abstrakcyjne zarówno geometryczne jak i organiczne, w których kształty ulegają dalekiemu uproszczeniu, rytmizacji, kiedy to poprzez redukcję cech wydobywa się sedno artystycznego zamysłu, niekiedy koncentrującego się na procesie twórczym. Pojawiają się też realizacje będące gdzieś pomiędzy zaobserwowanymi ścieżkami poszukiwań. We wszystkich tych nurtach nie brakuje daleko idącej eksploracji formy, niezwykłej różnorodności i oryginalności. Autorzy często sięgają po techniki własne lub mieszane, podkreślając indywidualizm.

Zaskakujące jest jak wiele kryje się pod pojęciem „rysunek”. Zastosowanie technik również tych charakterystycznych dla pozostałych dyscyplin sprawia, że rysunek stanowi fascynującą hybrydę łączącą w sobie cechy innych gałęzi sztuk plastycznych. Oglądanie efektów biennale skłania do ponownego zastanowienia się nad pojemnością tej dyscypliny.

–Alicja Wieczorek